شوگر چیا

امروزه اکوتوریسم (اکولوژی+توریسم) یکی از صنایع درآمدزا و باثبات در دنیاست که نیاز زیادی به سرمایه‌گذاری کلان ندارد و به صنعت بدون دودکش معروف است. در کشورهای صنعتی سال‌ها است که اکوتوریسم نهادینه گشته و سالانه میلیاردها دلار به جیب صاحبان این صنعت سرازیر می‌گردد. تا جایی که بسیاری از این کشورها حاضر نیستند در فعالیت‌های صنعتی که هوا را آلوده می‌کنند، سرمایه‌گذاری نمایند. این کشورها برای سود بیشتر، اکولوژی و حیات طبیعی را به خطر انداخته و به‌جای حفاظت از محیط‌زیست، با توان هرچه بیشتر، زمینه‌های توسعه و جذب سرمایه را برای این صنعت فراهم می‌آورند.

ایران یکی از کشورهای دارای تاریخی دیرینه و هزاران ساله است، ولی سؤال اینجاست که با وجود  اماکن تاریخی، باستانی و طبیعت چهارفصل ایران، چرا از نظر جذب توریست از سایر کشورهای منطقه نظیر ترکیه عقب مانده است؟ ایران به دلیل موقعیت ژئوپولیتیک خود و قرار گرفتن در محور جاده تجاری و باستانی راه ابریشم، از جایگاه حائز اهمیتی برخوردار و این موقعیت ایران را در منطقه از سایر کشورها متمایز نموده است. با این اوصاف ایران هنوز هم قادر نبوده از کلیه پتانسیل‌های موجود استفاده بهینه نموده و کماکان در این صنایع دارای شرایط مساعدی نیست. حال به بررسی پاره‌ای از مشکلات پیش‌روی اکو‌توریسم در ایران می‌پردازیم.

مشکلات و موانع برسر توسعه این صنعت نه‌چندان نوظهور در ایران کم نیستند، برخی از نشات گرفته از سیاست‌های خارجی ایران و برخی داخلی است. تحریمات اعمال شده بر ایران یکی از این موانع است و دیگری، دولتی بودن این صنعت و انحصار امکانات و ثروت‌ها توسط دولت است. با وجود ادعای دولت مبنی بر حضور بخش خصوصی در این عرصه، اما دولت و رویکرد آن موجب عدم پیشرفت این صنعت گشته است.

یکی از مهم‌ترین دلایل پسرفت صنعت اکوتوریسم، مرکزگرایی دولت است. به‌عنوان مثال امکانات و بسترهایی که در شهرهای بزرگ همانند تهران و اصفهان و برخی از شهرهای دیگر وجود دارد قابل مقایسه با سایر شهرها به‌ویژه کوردستان، خوزستان، بلوچستان و آذربایجان نیست. این در حالی است که این مناطق هم از نظر وجود اماکن تاریخی و باستانی و هم مناظر زیبا و طبیعی بسیار غنی هستند با این وجود با کمبود شدید سرمایه و امکانات روبه‌رو هستند. اتخاذ چنین سیاستی از سوی دولت عامدانه است زیرا دولت مایل به ورود سرمایه به این شهرها نیست.  دولت از عدم وابستگی این شهرها هراس دارد. البته چنین دیدگاهی در تاریخ خسروانی دارای پیشینه‌ای طولانی است. دولت استبدادی ایران ذهنیت خود را نسبت به تنوعات فرهنگی تغییر نداده و همچنان به سیاست‌های تبعیض‌آمیز و انکارگرایانه خود تداوم می‌بخشد.

کوردستان یکی از مناطقی است که دارای اماکن باستانی و تاریخی کهن بوده و علاوه براین مناظر بدیع و زیبایی در این سرزمین وجود دارد. سرزمین مردمان آزاده، جویبارهای خروشان و کوه‌های سر به فلک کشیده که در جغرافیایی امروز ایران با وجود این همه پتانسیل طبیعی و تاریخی نادیده انگاشته می‌شود. سال‌هاست که دیدی کاملا امنیتی نسبت به این بخش از کوردستان وجود دارد و همین رویکرد موجب عدم توسعه این منطقه شده و اگر هم کسی مایل به سرمایه‌گذاری در شهرهای کوردستان باشد، دولت مانع می‌شود. تمامی شهرهای شرق کوردستان دارای پتانسیل بالایی برای جذب گردشگر هستند و اگر چنین صنعتی در این مناطق توسعه یابد، سالانه  میلیون‌ها گردشگر به این شهرها، سرازیر خواهند شد و به تبع آن، درآمدزایی خواهد شد و مردم از شرایط دشوار فقر و بیکاری خارج خواهند شد. در کنار این، غنای فرهنگی و تاریخی کوردستان در سطح دنیا بیشتر شناخته خواهد شد.

 سرمایه‌گذاری‌هایی که در سال‌های اخیر در جنوب کوردستان در صنعت اکوتوریسم شده می‌تواند مثال خوبی در این مورد باشد، جنوب کوردستان با داشتن مناظر زیبا و کم‌نظیر طبیعی و سرمایه‌گذاری نه‌چندان زیادی هم که بر روی آن شده، توجه گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را به خود جلب نماید و  تقریباً هر سال قریب به سه‌و نیم تا چهار میلیون گردشگر از این مناطق بازدید می‌کنند. این در حالی است که در جنوب کوردستان کارگاه‌ و کارخانه‌های بزرگ وجود ندارد و تأمین بخش اعظمی از بودجه داخلی از طریق فراورده‌های نفتی و بخش دیگر از طریق جذب توریست صورت می‌گیرد. ترکیه هم با آگاهی از پتانسیل خود در این زمینه در این صنعت سرمایه‌گذاری‌های کلانی نموده است و بخشی از بودجه دولت از این طریق تامین می‌گردد هر چند در سال‌های اخیر قدرت‌طلبی دولت ترکیه و گسترش فعالیت‌های نظامی و جنگ‌افروزی در منطقه، بیشتر بودجه دولت صرف این جنگ‌های نابرابر می‌گردد.

چالش‌های پیش‌روی صنعت اکوتوریسم در ایران کم نبوده، در واقع نیاز به تغییر دیدگاه و ذهنیت وجود دارد، هر چند نیک می‌دانیم هدف دولت و عدم سرمایه‌گذاری در شهرهای کوردستان اعمال سیاست‌های بیواقتدار است و گرسنه ماندن کوردها تا هر زمان به دولت وابسته باشند. با وجود سیاست‌های تبعیض‌آمیز در قبال کوردها و تحمیل وضعیت دشوار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، این خلق که دارای تاریخ و فرهنگ کهنی است هیچ‌گاه تسلیم نگشته و همچنان در مقابل استبداد و نابرابری سرسختانه مقاومت می‌کند. لازم است بدانیم که دولت نباید بیش از این به این بخش ورود نماید و بایست از سرمایه‌گذاری‌های محلی و خصوصی پشتیبانی کند تا این مناطق بتوانند در آینده نزدیک جایگاه واقعی خود را بیابند. به‌طور کلی اکوتوریسم در ایران و به‌ویژه در کوردستان در شرایط مناسبی قرار ندارد و با ادامه چنین رویکردی از سوی دولت، آینده این صنعت مبهم بوده و این بی‌توجهی و عدم اعتنا شایان این غنای تاریخی و فرهنگی با جاذبه‌ای کم‌نظیر طبیعی نیست.